હળદર કૅન્સરને રોકવામાં મદદ રૂપ
હળદરમાં એક પ્રાકૃતિક એન્ઝાઇમ છે જે પરમાણુ સ્તરે બીજા એક એન્ઝાઇમ (DYRK2) સાથે જોડાય છે. આની 
અસર એ થાય છે કે કોશોનો ફેલાવો અટકે છે. આમ કૅન્સરના કોશો પણ ફેલાતા અટકે છે! કેલિફૉર્નિયા યુનિવર્સિટીની સાન ડિએગો સ્કૂલના સંશોધકોએ આ તારણ કાઢ્યું છે. પરંતુ સંશોધન લેખના પ્રથમ લેખક સભ્ય સૌરભ બેનરજી કહે છે કે કોશોનો ફેલાવો રોકવાનો એકમાત્ર ઉપાય હળદર જ છે એવું ન માની લેવું.
બેનરજી કહે છે કે હળદર શરીરમાંથી બહુ જલદી બહાર નીકળી જતી હોય છે. એ લોહીમાં ભળે અને કૅન્સરના કોશો પર અસર કરી શકે તેટલો વખત શરીરમાં રહે એટલા માટે એમાં ફેરફાર કરવાની જરૂર છે. એની કેટલી રાસાયણિક ખામીઓ દૂર ન થાય ત્યાં સુધી એ કૅન્સરને રોકવાનો ઉપાય ન બની શકે. પરંતુ બે એન્ઝાઇમો જોડાઈને એ કામ કરી શકે છે તે જાણી શકાતાં હળદરનો કૅન્સરની ઔષધિ તરીકે વિકાસ કરવાની દિશા ખૂલી છે.
સંદર્ભઃ https://www.medindia.net/news/turmeric-compound-impairs-cancer-cells-in-mice-180866-1.htm
૦-૦-૦
(૨) પીળું કેળું એટલે પાકું કેળું – મગજ એ શી રીતે નક્કી કરે છે?
લીલા રંગનું કેળું જૂઓ એટલે તમે કહેશો કે એ કાચું છે. પીળા રંગનું હોય તો ખાઈ શકાય; ઘટ્ટ ભૂખરા રંગનું હોય તો સડેલું, અને ન ખવાય. આમ માત્ર રંગ જોઈને કેળાના ગુણ કેમ નક્કી કરી શકો છો? માત્ર કેળું જ નહીં, ઉપર-નીચે, ડાબે-જમણે. આમ આપણે માત્ર જોઈને કેમ નક્કી કરી શકીએ છીએ?
ભારતીય મહિલા ક્રિકેટ ટીમના આ ફોટા પર નજર પડતાં જ આપણે ડાબી બાજુ કોણ છે અને જમણી બાજુ કોણ છે તે વિચારવા લાગીએ છીએ. આમ કેમ?
જોવાનું કામ અને ઓળખવાનું કામ અને એના આધારે વર્ગીકરણ કરવાનું કામ એક જ નથી. પરંતુ આપણે એ કરી લઈએ છીએ!
MITની પિલોવર ઇંસ્ટીટ્યૂટ ઑફ લર્નિંગ ઍન્ડ મેમરીના સંશોધકોએ આ ઘટનાનો અભ્યાસ કર્યો છે. મગજમાં ૬ કોર્ટેક્સ હોય છેઃ પ્રીફ્રંટલ કોર્ટેક્સ (PFC), પોસ્ટેરિઅર ઇન્ફેરોટેમ્પોરલ(PIT), લેટરલ ઇન્ટ્રાપૅરિએટલ (LIP), ફ્રન્ટલ આઈ ફીલ્ડ્સ(FEF), અને દૃષ્ટિસક્ષમ પ્રદેશો MT અને V4. જે જુદાં જુદાં કામ કરે છે. આપણે જોઈએ છીએ એ સાદી ઘટના છે પણ દૃષ્ટિ ક્ષમતા ઉપરાંત મગજનાં બીજાં કોર્ટેક્સ પણ સક્રિય થઈ જાય છે. એટલે દૃષ્ટિમાં કોઈ પદ્દાર્થ ઝિલાય તે સાથે કામ અટકતું નથી, મગજનું એક કોર્ટેક્સ એનો અર્થ કરે છે અને આપણને સમજાવે છે. માત્ર રંગ કે ડાબીજમણી બાજુ નહીં, ઉચ્ચ સ્તરનાં વર્ગીકરણો પણ આ જ પ્રક્રિયા દ્વારા થાય છે.
સંશોધકોએ પ્રાણીઓ પર એક પ્રયોગ કર્યો. એમણે એમને વિવિધરંગી આકારો દેખાડ્યા અને હવે કયો રંગ આવશે તેનો સંકેત ઝીલતાં શિખવાડ્યું. પહેલા આકાર પછી લીલા રંગનો આકાર આવશે એમ ધારીને પ્રાણીઓ ડાબી બાજુ જોતાં અને લાલ રંગની ધારણાથી જમણી બાજુ જોતાં. એ જ રીતે ઉપર કે નીચે સરકતાં ટપકાં જોતાં પ્રાણીઓ અનુમાન કરી લેતાં કે હવે ટપકું ઊપર જશે કે નીસ્ચે; અને તે પરાંને ડોક ઊંચે કે નીચે કરતાં હતાં.
આ ચાલતું હતું ત્યારે વૈજ્ઞાનિકો એમના મગજની ક્રિયા પ્રક્રિયા તપાસતા હતા. જોવાનું કામ MT અને V4માં થતું હતું પણ વર્ગીકરણમાં બધાં કોર્ટેક્સ તરત મડી પડ્યાં. એમાં PFC ની જ મુખ્ય જવાબદારી હોય તેમ કામ કરતું હતું, પણ FEF, LIP અને PITમાં પણ વર્ગીકરણનું સારુંએવું કામ થતું હોવાનું જોવા મળ્યું.
સંદર્ભઃ http://picower.mit.edu/news/brain-extracts-meaning-vision-study-tracks-progression-processing
૦-૦-૦
(૩) નિર્ણયમાં ભૂલ વર્તાય તો પણ સુધારવામાં સમય શા માટે વેડફીએ છીએ?
તમારે અગિયાર વાગ્યે એક અગત્યની મીટિંગમાં પહોંચવાનું છે. તમે કારમાં છો અને રસ્તામાં ટ્રાફિક જામ છે. તમારી લેનની પાસેની લેનમાં ટૂંકી લાઇન છે.તમને લેન બદલવાનો વિચાર આવે છે પણ તમારો સંશયાત્મા પૂછે છે કે જવું કે નહીં. તમે જાઉં-ન જાઉંની ગડમથલ્માં પડી ગયા છો.આ લેનમાં આવવાનો નિર્ણય ખોટો હતો, તો પણ એ સુધારવામાં તમને વાર લાગે છે. આનું કારણ શું? મનોવૈજ્ઞાનિકો આને ‘sunk cost’ (ડૂબેલો ખર્ચ) કહે છે. મિનેસોટા યુનિવર્સિટીના સંશોધકો કહે છે કે આપણે જ્યારે નિર્ણય સુધારવાની ઘડી આવે છે ત્યારે ખોટા નિર્ણય પાછળ કેટલો સમય વેડફાઈ ગયો તેનો વિચાર કરીએ છીએ. એ વેડફાયેલો સમય સાવ જ એળે જવા દેવા માટે આપણું મન નથી માનતું.
મિનેસોટા અને ઑક્સફર્ડ યુનિવર્સિટીઓનાઅ સંશોધકોએ ઉંદરો પર એક પ્રયોગ કર્યો અને દેખાડ્યું કે ઉંદર હોય કે માણસ, બધા જ ‘ડૂબેલા ખર્ચ’નો વિચાર કરે છે. પરંતુ એ નિર્ણય લેવામાં જેટલો સમય ખર્ચ્યો હોય તેને હિસાબમાં નથી લેતા; માત્ર એની પાછળ ખર્ચેલા સમયનો જ હિસાબ કરે છે. પ્રયોગમાં એમણે ઉંદરોને ભોજનના ચાર વિકલ્પ જાણે રેસ્ટોરન્ટોની હાર લાગી હોય તેમ ગોઠવ્યા.ઉંદર બધાં રેસ્ટોરન્ટોમાં ચક્કર મારવા લાગ્યા. ઉંદરો હજી કંઈ સારું, પોતાની પસંદગીનું મળશે તેની રાહ જોવા તૈયાર નહોતા. જે મળ્યું તે બરાબર! હવે એમની સામે નવો વિકલ્પ મૂકવામાં આવ્યો. કોઈ ઉંદરને પોતાનો નિર્ણય બદલવો હોય તો બદલી શકતો હતો. જે ખાતો હોય તે છોડીને બહાર જવું હોય તો પણ છૂટ હતી. પણ કોઈએ એમ ન કર્યું! પોતાનો ખોટો નિર્ણય સુધારવા તૈયાર નહોતા.
સંશોધકો કહે છે કે માણસ પણ આવું જ કરે છે. જો કે એમણે આ નિષ્કર્ષ અંતિમ હોવાનો ઇનકાર કર્યો છે. એમનની નજરે તો આ પ્રયોગ ડેટા એકઠો કરવાનો આ એક ભાગ જ છે. વળી એમણે કહ્યું કે એમણે માત્ર નર-ઉંદરો લીધા હતા. એટલે ઉંદર અને સ્ત્રીની વર્તણુકની તુલના કરવા માટે સ્ત્રીઓને પ્રયોગમાં સામેલ કરવી જોઈએ.
૦-૦-૦
(૪) નવા ગ્રહનો જન્મ!
પૃથ્વીથી ૩૫૦ પ્રકાશવર્ષ દૂર એક તારાએ એના ગ્રહને જન્મ આપ્યો છે. હજી આ ગ્રહ ગૅસના રૂપમાં જ છે અને એની બનવાની પ્રક્રિયા ચાલુ જ છે. આ જાતની તસવીર પહેલી વાર જ ઝિલાઈ છે. (ફોટામાં કાળું ધાબું દેખાય છે તે કેમેરાનું ફિલ્ટર છે, જે ગ્રહ પર પડતા બીજા પ્રકાશને દૂર રાખવા માટે વપરાયું છે).
આ તારો PDS70 પોતે પણ બીજા તારાઓની સરખામણીએ હજી બાળક છે. એની ઉંમર માત્ર ૫૦-૬૦ લાખ વર્ષ છે. નવા ગ્રહનું દળ આપણા ગુરુ ગ્રહ કરતાં મોટું છે એની સપાટી પર ૧૦૦૦ ડિગ્રી ગરમી છે. એના જનક તારા કરતાં એ લગભગ ૨.૮૭૧ અબજ કિલોમીટર દૂર છે. સૂર્ય અને યૂરેનસ વચ્ચે પણ આટલું જ અંતર છે. કોઈ પણ તારાની ફરતે વલયો હોય છે. આ વલયો ગ્રહોની જન્મભૂમિ હોય છે. ખગોળશાસ્ત્રીઓએ હવે એનો વિકાસ કેમ થાય છે તે જોવાનું છે. ગ્રહ પોતાના તારાની ફરતે ૧૨૦ વર્ષમાં એક આંટો પૂરો કરતો હોવાની ધારણા છે.
૦-૦-૦
મારી બારી 